اخلاق حرفه ای در کتابداری و اطلاع رسانی

هیچ حرفه ای نیست که از نظام اخلاقی بی نیاز باشد، اما چنین امری در حرفه خدمت مداری چون کتابداری و اطلاع رسانی نمودی مضاعف دارد. اخلاق حرفه ای در کتابداری و اطلاع رسانی در دو رهیافت منابع انسانی و سازمانی توسعه یافته است. رهیافت نخست به بحث از تعهدات و مسئولیتهای اخلاقی کتابداران و کارشناسان می پردازد و مرام اخلاقی منابع انسانی در این حرفه را تدوین می کند و رهیافت دوم، اخلاق کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی به عنوان یک سازمان را به میان می آورد و ارزشها و اصول اخلاقی در کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی و مسئولیتهای اخلاقی این سازمانها را تدوین می کند. نوشتار حاضر در پانزده درس به اخلاق حرفه ای در کتابداری و اطلاع رسانی در هر دو رهیافت پرداخته است.

فهرست این کتاب بصورت زیر است:
مقدمه
درس اول: کارایی اخلاق
بیان مسئله
1- اخلاق: گرایش فطری
2- اخلاق: عبور از توان غریزی به توان فطری
3- سعۀ صدر: ارمغان اخلاق
4- دیگر برکات اخلاق
5- اخلاق: رمز موفقیت شغلی
6- آیا پایبندی به اخلاق دردسر می آفریند؟
نتیجه
تمرین
درس دوم: از اخلاق چه می دانیم؟
بیان مسئله
1- کاربردهای گوناگون واژۀ اخلاق
2- تعریف اخلاق: ملکۀ نفسانی یا الگوی رفتار ارتباطی
3- اخلاق به معنای فضیلت
4- مسئولیت پذیری اخلاقی
5- فداکاری و خیرخواهی: اخلاقِ برتر
6- اخلاق به منزلۀ یک دانش
7- اخلاق نظری و اخلاق کاربردی
نتیجه
تمرین
درس سوم: نظریه های اخلاقی دانشمندان مسلمان
بیان مسئله
معیارهای ارزیابی نظریه های اخلاقی
2- اخلاق در آموزه های اسلام
3- نظریۀ اخلاقی سلامت نفس با رهیافت فردگرایانه
4- نظریه سلامت محور با رهیافت جامعه گرایانه
5- نظریۀ کمال نفس یا سعادت محور با رهیافت فردگرایانه
6- نظریه سعادت محور با رهیافت جامعه گرایانه
7- نظریه حقوق محور
8 – اخلاق توحیدی
نتیجه
تمرین
درس چهارم: مکاتب و نظریه های اخلاقی در فلسفة غرب
بیان مسئله
1- حوزه های فلسفه اخلاق
2- نظریه های اخلاقی
نظریه های غایت گرایانه
وظیفه گروی
اخلاق فضیلت
نتیجه
تمرین
درس پنجم: حرفه چیست؟
بیان مسئله
1- اقسام سه گانه کار
2- مؤلفه های حرفه
3- اخلاق حرفه ای
4- اخلاق حرفه ای: مسئولیت پذیری اخلاقی در حرفه
5- مسئولیتهای اخلاقی افراد در مشاغل
6- مسئولیت پذیری سازمان
7- منابع اخلاق حرفه ای
نتیجه
تمرین
درس ششم: کتابداری از شغل تا حرفه
بیان مسئله
1- کتابداری چیست؟
2- کتابدار کیست؟
3- کتابداری شغل است یا حرفه
4- کارکردهای حرفه کتابداری
5- مرام اخلاقی در حرفۀ کتابداری
6- کتابداری استوار بر دانش کتابداری
7- مسئولیتهای حرفه ای کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی
نتیجه
تمرین
درس هفتم: کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی به منزلۀ سازمان
بیان مسئله
1- سازمان چیست؟
2- کتابخانه چیست؟
3- رسالت سازمانی کتابخانه
4- کتابخانه: عنصری در زیرساخت اطلاع رسانی
5- ارکان و محیط سازمانی
کتابخانه
6- اقسام کتابخانه ها
کتابخانه ملی
کتابخانه دانشگاهی
کتابخانه عمومی
کتابخانه های تخصصی
کتابخانه آموزشگاهی
کتابخانه های مساجد
کتابخانه های روستایی
نتیجه
تمرین
درس هشتم: اخلاق کتابداری: ضرورت و رهیافتها
بیان مسئله
1- اقبال حرفۀ کتابداری به اخلاق
2- رخنه سنجی وضعیت اخلاقی
3- ضرورت اهتمام به اخلاق در حرفه کتابداری
4- دو رهیافت منابع انسانی و سازمانی به اخلاق کتابداری
5- اهمیت مواجهۀ سازمانی با اخلاق کتابداری و اطلاع رسانی
نتیجه
تمرین
درس نهم: مسئولیتهای اجتماعی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی
بیان مسئله
1- صاحبان حق
2- کتابخانه و جامعه
3- خط مشیهای اخلاقی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در قبال جامعه
حمایت و توسعه آزادی اندیشه
ترغیب به علم آموزی و ارتقای دانش عمومی
ایجاد ترغیب به مطالعه در جامعه
ترویج خردگرایی و مبارزه با خرافات
آموزش سواد اطلاعاتی
توزیع عادلانه اطلاعات و ممانعت از قشربندی اجتماعی
مشارکت طلبی و نقدپذیری
رعایت حقوق همسایه ها
نتیجه
تمرین
درس دهم: مسئولیتهای اخلاقی کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی در قبال کاربران
بیان مسئله
1- کاربران کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی
2- تلقی اخلاقی از کاربر
3- حقوق کاربران
4- خط مشی اخلاقی کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی در قبال حقوق کاربران
احترام اصیل
کیفیت برتر در خدمات کتابداری
رابطۀ آسان و خدمات سریع
پاسخگویی و نقدپذیری
رعایت حریم خصوصی
رازداری و رعایت محرمانگی
عدم تبعیض
تنظیم ساعات کاری براساس نوع نیاز کاربران
مشارکت طلبی از کاربران
5- ارزشهای اخلاقی در مواجهه با کاربران
نتیجه
تمرین
درس یازدهم: مسئولیت اخلاقی کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی در قبال کتابداران و کارکنان
بیان مسئله
1- جایگاه منابع انسانی در حرفۀ کتابداری و اطلاع رسانی
2- ضرورت توجه به حقوق کتابداران و کارکنان
3- حقوق کتابداران و کارکنان
4- وظایف اخلاقی کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی در قبال حقوق کتابداران و کارکنان
الف) احترام اصیل
ب) نظام منصفانه پاداش و سزا
ج) استخدام و به کارگیری نیروی کافی
د) عدم تبعیض و رعایت انصاف، پرهیز از هرگونه پارتی بازی و اجرای عدالت و شایسته سالاری
ﻫ.
و) ارتقای سطح دانش، مهارت، توانایی و نگرش کارکنان (ارائه کلاسها و سمینار، شرکت دادن کارکنان در آنها)
ز) تأمین امنیت شغلی
ح) ایجاد فرصت ارتقای شغلی
ط) تأمین رفاه، امنیت بهداشتی و سلامت جسمی و روانی
ی) تأمین حقوق عادلانه و مکفی تمامی کارکنان کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی
ک) حفظ رازداری و حریم خصوصی ایشان
ل) مشارکت طلبی از کارکنان، نقدپذیری سازمان و تسهیل ارتباطات سازمانی
نتیجه
تمرین
درس دوازدهم: مسئولیت اخلاقی کتابخانه و مراکز اطلاع رسانی در قبال پدیدآورندگان اثر و حرفه کتابداری و اطلاع رسانی
بیان مسئله
1- جایگاه صاحبان اثر در حرفۀ کتابداری و اطلاع رسانی
2- وظایف اخلاقی کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی در قبال پدیدآورنده
الف) ارزش داوری منصفانه
ب) حفظ مالکیت فکری و حمایت از آن
ج) حفظ هویت پدیدآورندۀ اثر
د) تسهیل ارتباط کاربران با صاحبان فکر
ﻫ.
و) تلاش در تشویقِ صاحبان اثر
3- مراتب سه گانه امانت داری در حرفه
4- تعریف امانت داری در حرفه
5- امانت داری: رفتار یا جهان بینی
6- ابعاد امانت داری
7- مسئولیت اخلاقی کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی در قبال حرفه
نتیجه
تمرین
درس سیزدهم: مدیریت اخلاق در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی
بیان مسئله
1- تعریف مدیریت اخلاق
2- تدابیر ساختاری در مدیریت اخلاق در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی
3- وظایف کمیته اخلاقی در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی
4- کارکردهای مدیریت اخلاق در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی
5- الگوی نهادینه سازی اخلاق
6- تدوین بیانیه های اخلاقی
7- نظارت بر اجرای بیانیه اخلاقی
نتیجه
تمرین
درس چهاردهم: اخلاق کتابداران: عهدنامه اخلاقی کتابداران و اطلاع رسانان
بیان مسئله
1- مسئولیتهای اخلاقی کتابداران و اطلاع رسانان در قبال کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی
الف) تلقی اخلاقی از سازمان
ب) وفاداری سازمانی
2- نشانه های وفاداری
3- منش اخلاقی با کاربران
4- نمونه هایی از عهدنامه های اخلاقی
نمونه یک.
نمونه دو.
نمونه سه.
نمونه چهار.
نمونه پنج.
نتیجه
تمرین
درس پانزدهم: اصول اخلاقی در اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات
بیان مسئله
1- انقلاب در فناوری اطلاعات
2- حریم خصوصی
3- اعتماد الکترونیک
4- امنیت در فضای مجازی
5- مالکیت فکری در فضای مجازی
6- سلامت فرد و جامعه
نتیجه
تمرین
منابع
نمایه مفاهیم و اصطلاحات
نمایه اشخاص