تاریخ و تطور علوم بلاغت

دانش بلاغت، مثل علم منطق و دستور زبان، ریشه در فطرت آدمی دارد. همه انسان ها، علی رغم فرهنگ ها و نژادها و زبان های گونه ‏گون، در حد ذوق، قواعد بلاغت را در گفتار و نوشتار خویش به کار می‏ گیرند. در این میان وظیفه عالمان بلاغت، کشف قواعد این دانش از لابه‏ لای سخنان سخنوران بلیغ است، نه ابداع و ابتکار این قواعد.هر انسان بلیغی در هر گوشه‏ ای از عالم وقتی بخواهد به گونه ‏ای مؤثر سخن بگوید، ناچار به مراعات قواعد بلاغت است؛ او باید اصل اساسی «مطابقت سخن با مقتضای حال مخاطب» را در نظر بگیرد و هرگاه بخواهد سخن خود را بیاراید، به ناچار به سراغ جاذبه‏ هایی چون استعاره، تشبیه، تضادّ، مراعات نظیر و … می‏ رود.بسیاری از مباحث علم بیان، از جمله مجاز، تشبیه، استعاره و کنایه از مشترکات فرهنگ بشری هستند و در زبان و ادبیات همه اقوام و ملل دیده می ‏شوند. بنابر این هیچ شخص یا ملتی را نمی‏ توان مخترع اصول اساسی و بسیاری از آرایه ‏ها و عناصر بلاغی دانست.

فهرست این کتاب بصورت زیر است:
مقدمه مترجم
مقدمه مؤلف
فصل اول: پیدایش علوم بلاغت
1- در عصر جاهلیت و اسلام
2- در عصر عبّاسی اول
3- متکلمان ـ معتزله
4- جاحظ
5- اهل لغت
فصل دوم: بررسی های روشمند
1- از ثبت ملاحظات تا تألیف تحقیقات
کتاب البدیع از ابن معتز
2- مطالعات برخی از اهل فلسفه
کتاب نقدالشّعر نوشته قُدّامة بن جعفر
کتاب نقدالنّثر یا البرهان فی وجوه البیان
3- مطالعات برخی از متکلمان
رساله النّکت فی اعجاز القرآن نوشته رُمّانی
اعجاز القرآن از باقِلانی
اعجاز القرآن نوشته قاضی عبدالجبّار مُعتزلی
4- بررسی هایی در زمینه نقد ادبی براساس مبانی بلاغی
عیار الشّعر نوشته ابن طباطبا
کتاب الموازنة بین ابی تمّام و البُحتری نوشته آمِدی
کتاب الوساطة بین المتنبّی و خصومه نوشته علی بن عبدالعزیز جرجانی
5- بررسی های بلاغی برخی از اهل ادب
کتاب الصّناعتین نوشته ابوهلال عسکری
کتاب العمدة فی صناعةِ الشّعر و نقده نوشته ابن رشیق قیروانی
کتاب سرُّ الفصاحه نوشته ابن سنان خفاجی
فصل سوم: درخشش تحقیقات بلاغی
1- عبدالقاهر جرجانی و پایه گذاری نظریه علم معانی
2- عبدالقاهر جرجانی و پایه گذاری نظریه علم بیان
3- تطبیقات زمخشری در تفسیر کشّاف
4- افزوده های زمخشری بر مباحث معانی و بیان
5- زمخشری و صناعات بدیع
فصل چهارم: تعقید و جمود
1- تبدیل دانش بلاغت به مشتی قاعده خشک
کتاب نهایة الایجاز فی درایة الاعجاز از فخر رازی
2- قسم ثالث از کتاب مفتاح العلوم سکّاکی
3- بررسی های جانبی
کتاب المثل السّائر فی ادب الکاتب و الشّاعر نوشته ضیاءالدین بن اثیر
4- تلخیص المفتاح نوشته خطیب قزوینی و شرح های آن
5- بدیع و بدیعیات
خاتمه
1- خلاصه
2- مؤخّره
فهرست اعلام
فهرست کتاب ها
فهرست اصطلاحات و تعبیرات بلاغی