باستان شناسی و هنر اشکانی

تا چند دهه اخیر، دوران اشکانی از دیدگاه بسیاری از محققان، باستان شناسان و مورخان دوران تاریک تاریخ ایران بود و از دیدگاهی کاملاً یونانی مآبانانه به موضوع مطالعات این دوران نگریسته می شد. به کمک پژوهش های گسترده ای که به همت محققان به انجام رسید، بسیاری از این دیدگاه ها تا حدود زیادی تغییر یافته و دیدگاه های جدیدی در این عرصه پدید آمده است.آنچه پیش روی خوانندگان عزیز و دانشجویان باستان شناسی قرار می گیرد، آشنایی اجمالی با مباحث کلی باستان شناسی اشکانی است که با کسب اجازه از محضر پیشکسوتان این عرصه تدوین شده است.بدون شک مطالعه هر یک از مقولات پژوهشی در عرصه باستان شناسی و هنر اشکانی نیازمند کار پژوهشی عمیق است و نگارنده نیز با اذعان به این موضوع و با هدف آشنا کردن دانشجویان باستان شناسی و دیگر رشته های مرتبط با مفاهیم کلی باستان شناسی اشکانی گام در این راه نهاده است.دیدگاه حاکم بر این کتاب آشنایی با بحث های عمومی مرتبط با موضوع است و چه بسا بسیاری از دیدگاه های طرح شده نیازمند رویکردهای جدید پژوهشی باشد.

فهرست این کتاب بصورت زیر است:
مقدمه
فصل اول: کلیات تاریخی و جغرافیایی
جایگاه اشکانیان در تاریخ ایران
پیشینه مطالعات درباره اشکانیان
اشکانیان در منابع اسلامی
تبارشناسی و خاستگاه اشکانیان
جغرافیای سرزمین پارت
ساختار اجتماعی و سیاسی قوم پارت
الف) هزاره دوم تا سده ششم پیش از میلاد
ب) سده ششم تا تشکیل دولت حکومت اشکانی
ج) تشکیل حکومت اشکانی (سده دوم پیش از میلاد تا سده سوم میلادی)
فصل دوم: دین و تدفین
ادیان مختلف در دوره اشکانی
بررسی شیوه های تدفین
تدفین در تابوتهای سفالی و سنگی
گورهای خمره ای
گورهای گودالی
گورهای دخمه ای
آرامگاههای سردابه ای
گورهای چاهی
گورستان با ظروف تدفین
گورمعبد
فصل سوم: خط و زبان
سفال نوشته ها (استروکاها)
سنگ نوشته ها
چرم نوشته اورامان
سکه ها
کتیبه های روی مهرها
کتابها
فصل چهارم: محوطه ها، بناها و شهرها
کلیات معماری و شهرسازی
نسا
بنای مربع (کاخ):
مرو
آی خانم
کاپیسی (بگرام)
سرخ کتل
تاکسیلا
کوه خواجه سیستان
قلعه سام
کال جنگال
لاخ مزار بیرجند
تپّه یحیی
غربال بیزِ مهریز
قومس (کومس)
دیوار و قلعه های دفاعی گرگان
یاریم تپّه
تپّه ناریشان
تورنگ تپّه
محوطه های شمال ایران (گیلان)
شیمان
شاه پیر
جوبن
حسنی محله
نوروزمحله
خرم رود
قلعه کوتی دیلمان
قلعه کوتی اشکور
تپّه چشمه علی ری
دماوند
خورهه
تل تخت پارساگاد
چشمه سار تخت جمشید
برج نورآباد
قلعه زهک (ضحاک)
گرمی
یانیق تپّه
تخت سلیمان
غار کرفتو
تپّه نوشیجان
سنگ شیر همدان
ده بزان اسد آباد
کنگاور
بیستون
تاق بستان
قلعه یزدگرد
جزیره خارک
شغاب بوشهر
دستوا (شوشتر)
شمی
شوش
چغامیش
تپّه بولحیه
تپّه ذهاب
برده نشانده
صفّه مسجد سلیمان
سلوکیه
تیسفون
بابل
کیش
نیپور
اروک
آشور
نمرودداغ
الحضر (هترا)
دورا اروپوس
پالمیر (تدمر)
فصل پنجم: هنرها
نقش برجسته های صخره ای
الف) نقش برجسته های بیستون
ب) نقش برجسته گودرز در سر پل ذهاب
ج) نقش برجسته های الیمایی
پلاکهای سنگی
هنر گچبری
مهرشناسی
شیشه گری
ریتونها
هنر نقاشی
فلزکاری
سکه شناسی
جواهرات
مجسمه سازی
فصل ششم: سفال اشکانی
منطقه جنوب غرب ایران
منطقه غرب ایران
منطقه آذربایجان
شمال ایران
شرق ایران (سیستان)
جنوب شرقی ایران و منطقه ساحلی
جنوب ایران (فارس)
تصاویر رنگی
منابع