جاودانگی انسان در حکمت متعالیه – با نگاهی به آراء فلاسفه پیشین

از دغدغه های اصلی صدر المتألهین شیرازی حکیم شیعی مکتب عصر صفویه، پاسخ به یکی از نقدهای مهم غزالی به فلاسفه در عدم توانایی اثبات معاد جسمانی بود. او سعی کرد با بهره گیری از میراث ارزشمند آنها و با استفاده از اصولی جدید که خود وی مبدع آنها بود به اثبات معاد جسمانی و روحانی بپردازد. هدف از نگارش این کتاب تبیین جاودانگی انسان از منظر صدرالمتألهین شیرازی و حکمایی چون افلاطون، ارسطو، فلوطین، ابن سینا و شیخ اشراق است که به نوعی در تکوین و تبلور دیدگاه او مؤثر بوده اند.

فهرست این کتاب بصورت زیر است:
سخن «سمت»
مقدمه
فصل اول: کلیات
تاریخچه اعتقاد به جاودانگی
اعتقاد به جاودانگی روح در میان اقوام پیشین
صورتهای جاودانگی
الف) جاودانگی غیر فردی: اتحاد یافتن با امر واحد
ب) باقی ماندن در خاطره ها
ج) اعاده معدوم
د) جمع اجزاء پراکنده
ﻫ) تناسخ
و) جاودانگی براساس روح مجرد
حقیقت انسان
دلایل جاودانگی
اثبات جاودانگی از طریق تجرد نفس
دلایل تجربی دیگر
فصل دوم: جاودانگی نفس در نظر حکمای قبل از ملاصدرا
دیدگاه سقراط
دیدگاه افلاطون
حقیقت نفس
جوهریت نفس
قدم نفس
قوای نفس
بقای جزء عقلانی نفس
براهین اثبات خلود نفس
دیدگاه ارسطو: جاودانگی نفس با اتصال به عقل فعال
تعریف ارسطو از نفس
نظر ارسطو درباره اثبات نفس
قوای نفس
جاودانگی عقل فعال
دیدگاه فلوطین
مرگ ناپذیری روح
حفظ خاطرات ارواح
دیدگاه ابن سینا
حقیقت نفس
اثبات نفس
اثبات وجود نفس از طریق خودآگاهی انسان
جوهریت نفس
قوای نفس
حدوث نفس
بقای نفس
بقای روحانی نفس
دلایل اثبات جاودانگی نفس
اتحاد نفس با عقل فعال
کمال نفس ناطقه
دیدگاه سهروردی
حقیقت نفس
اثبات وجود نفس
قوای نفس
عالم مثال
مثل معلقه
بقای نفس
جاودانگی فردی انسانها
فصل سوم: جاودانگی نفس از نظر ملاصدرا
تعریف و ویژگیهای نفس
تعلقی بودن نفس
جوهریت نفس
تجرد نفس
حدوث نفس
قوای نفس در حکمت متعالیه
وحدت نفس با قوای خود
جاودانگی نفس در مرتبه خیال
مبانی دیدگاه ملاصدرا دربارة جاودانگی
حرکت اشتدادی وجود (حرکت جوهری): النفس جسمانیة الحدوث و روحانیة البقا
ارجاع حرکت به وجود
آیا تحول ماده به مجرد به انسان اختصاص دارد؟
تجرد قوه خیال
دلایل ابن سینا بر مادی بودن خیال
نقد ملاصدرا بر دلایل مادی بودن خیال
تجرد قوه وهم
اثبات تجرد خیال
نتایج اثبات تجرد قوه خیال
تجرد خیال و عالم مثال
جاودانگی انسان در مرتبه عقل
اتحاد عاقل و معقول
اتصال نفس با عقل فعال
حقیقت ادراک از نظر ملاصدرا
سعه وجودی نفس از منظر حکمت متعالیه و عرفان
انسان کامل از نظر ملاصدرا
معنای سعادت حقیقی
اتحاد نفس با عقل فعال و فنای در آن
اشکالات وارد شده بر نظریه صدرا دربارة جاودانگی انسان
منابع
نمایه اعلام
نمایه موضوعی