غزنویان – از پیدایش تا فروپاشی

هرچند بنیان‌گذاری حکومت غزنوی در سال 351 ق، به‌وسیلة نظامیان ترک‌نژاد در تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، حادثه‌ای شگفت‌انگیز و نوظهور به‌شمار می‌رود، امّا این موضوع، رویدادی اتفاقی نبوده، بلکه مقدمات آن از دهها سال پیش فراهم آمده بود. درواقع، ترکانی که از واپسین دهه‌های قرن سوم هجری در سرزمین فرارود (ماوراءالنهر) با شایستگی نردبان ترقی را در دربار و سپاه سامانیان پیموده و خود را با اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر قلمرو آن سلسله هماهنگ کرده بودند، به‌تدریج نقشی تعیین‌کننده در حکومت سامانیان یافتند.(1) با آنکه در اواخر حکومت امیرنصر سامانی (301ـ331 ق) طرح سران ترک‌سپاه برای براندازی سامانیان فاش گشت و ناکام ماند،(2) امّا در حدود دو دهه بعد از این واقعه، البتگین (الپتگین)، سپهسالار ترک‌نژاد سامانیان، موفق به پایه‌ریزی حکومتی گردید که بر عناصر نظامی ترک متکی بود. حکومت محلی محدودی که البتگین به مرکزیت غزنه تشکیل داد (سال 351 ق)، به مرور در عهد جانشینانش گسترش یافت و سبکتگین با قدرت و اعتباری چشمگیر، در آخرین سالهای حکومتش، در امور مربوط به دولت سامانی نقش و نفوذی ویژه داشت. اما بعد از سقوط سامانیان (در سال 389 ق)، امیر محمود (فرزند سبکتگین) فرصت‌طلبانه، با اتخاذ سیاستی واقع‌بینانه همراه با برنامه‌ای منظم، به مرور در دوران حکومت تقریباً طولانی‌اش (389ـ421 ق)، بر قلمروی وسیع دست یافت و از ثروتی کلان و اقتداری کم‌نظیر برخوردار گردید.

فهرست این کتاب بصورت زیر است:
مقدمه
یادداشتها
فصل اول : بررسی منابع و مأخذ
فصل دوم : البتگین بنیان گذار حکومت غزنوی
فصل سوم : غزنین از گذشته های دور تا عهد البتگین
فصل چهارم: جانشینان البتگین
فصل پنجم : سبکتگین، بنیان گذار سلسله غزنوی
فصل ششم : اختلاف در موضوع جانشینی سبکتگین
فصل هفتم : سلطان محمود غزنوی
فصل هشتم : کشمکش بر سر تاج و تخت محمود
فصل نهم : سلطان مسعود غزنوی
فصل دهم : امیر محمد غزنوی و بازیابی حکومت
فصل یازدهم : سلطان مودود و تلاش برای تجدید قدرت غزنوی
فصل دوازدهم : آشفتگیهای سیاسی و حکومتهای کم دوام
فصل سیزدهم : سلطان ابراهیم فرمانروایی مدبر و نیکنام
فصل چهاردهم : سلطان مسعود سوم و حکومتی بی دغدغه
فصل پانزدهم : کشمکش بر سر جانشینی سلطان مسعود سوم
فصل شانزدهم : بهرامشاه و نقش او در زوال قدرت غزنویان
فصل هفدهم : فروپاشی سلسله غزنوی
فصل هجدهم : نهادهای اداری و اوضاع اجتماعی، اقتصادی، مذهبی، فرهنگی و …
پیوستها
کتابنامه