درآمدی بر معنی‌ شناسی در زبان عربی

معنی شناسی، یکی از شاخه های زبان شناسی، علمی است که به پژوهش در باب معنی می پردازد. لغت شناسان مسلمان در نوشته های خود همواره به معنی و مباحث مربوط به آن توجه داشته اند؛ اما معنی شناسی به عنوان علمی مستقل تنها در دوره معاصر هویت یافته است. معنی شناسی در راستای فهم معنی به بررسی عواملی چون تخصیص، شمول، تنزل و تقویت معنایی می پردازد. همچنین عواملی چون کژفهمی،کهنگی و ابتذال واژگان یا شرایط اجتماعی و سیاسی و اقتصادی می تواند موجب توسعه معنایی واژه ها شود که همگی در این علم  بررسی می شوند. بافت و انواع آن به ویژه بافت زبانی در معنی شناسی از اهمیت ویژه برخوردار است. میدانها یا حوزه های معنایی و مباحث آن نیز از جمله مؤلفه هایی است که این علم بدان می پردازد. در این میان روابط معنایی از جمله اضداد، هم معنایی و چندمعنایی  نیز در گستره علم معنی شناسی مورد بحث و مطالعه قرار می گیرد.

فهرست این کتاب بصورت زیر است:
مقدمه مترجم
مقدمه مؤلف
فصل اول: پژوهشهای معنایی از منظر قدیم و جدید
1- معنی در قلمرو واژه و اصطلاح
2- معنی نزد یونانیان
3- معنی نزد هندیان
4- معنی از دیدگاه علمای لغت
5- معنی از دیدگاه فقها و مفسرین
6- معنی از دیدگاه علمای بلاغت و ناقدان ادبی
7- معنی از دیدگاه دانشمندان معاصر غرب
فصل دوم: انواع معنی و فرایندهای دگرگونی معنی
1- عناصر تعریف معنی یا انواع معنی
الف) مؤلفه آوایی (کارکرد معنایی آوا)
ب) مؤلفه صرفی (کارکرد معنایی ساختار صرفی)
ج) مؤلفه نحوی (کارکرد معنایی ساختار نحوی)
د) مؤلفه اجتماعی (کارکرد معنایی ساختار اجتماعی)
2- فرایندهای دگرگونی معنی
الف) تخصیص معنایی
ب) شمول معنایی
ج) تنزل معنایی
د) تقویت معنایی
ه‍ ) جابه جایی قلمروی کاربردی
3- عوامل توسعه معنی
الف) توسعه یا دگرگونی کاربردی
ب) نیاز به واژه ها و معانی جدید
4. معنای نخستین و دومین
فصل سوم: بافت، میدانهای معنایی و روابط معنایی
1. دیدگاه زبان شناسان جدید در تعریف معنی
2. زبان و اندیشه (معنی و اندیشه)
الف) نظریه ذهنگرا
ب) نظریه رفتارگرا
ج) نظریه انتزاعی
3. بافت
الف) بافت زبانی
ب) بافت عاطفی
ج) بافت موقعیتی
د) بافت فرهنگی
4. میدانهای معنایی
5. روابط معنایی
الف) هم معنایی
ب) اضداد
ج) اشتراک لفظی
منابع