درآمدی بر مطالعات حدیثی در دوران معاصر

حدیث پیامبر اکرم (ص) پس از قرآن کریم، مهم ترین منبع دین اسلام و منطبق با اوامر خدای متعال در کتاب آسمانی مسلمانان است. دانشمندان مسلمان از صدر اسلام تا کنون به این مسئله توجه عمیق و گسترده ای داشته و حفظ حدیث و سنت نبوی را وظیفه دینی و اخلاقی خود تلقی کرده اند. آثار و نوشته های بسیار و منابع حدیثی متعدد از سخنان پیامبر (ص)، بهترین شاهد بر تلاش خستگی ناپذیر دانشوران مسلمان در راه حفظ و احیای سنن بنیان گذار دین آنهاست. در دوران معاصر نیز این حرکت به شکلی گسترده تر ادامه یافته و بر تنوع پژوهشهای حدیثی افزوده شده است؛ آشنایی محققان غربی با منابع و مسائل حدیث اسلامی، بیش از پیش بر دامنه این مباحث افزوده و آن را به مرزهای خارج از جهان اسلام کشانده است. کتاب حاضر در راستای معرفی چنین پژوهشهایی در حدیث اسلامی تألیف شده است؛ پژوهشهایی که طیف گسترده ای از دانشمندان مسلمان، اعم از شیعه و سنی، و نیز محققان غربی را در بر می گیرد. مهم ترین مباحث کتاب عبارت اند از: اعتبار شرعی حدیث، کتابت و تدوین، نقد حدیث، وضع و جعل حدیث، تاریخ گذاری روایات، رابطه قرآن و حدیث و تجدیدنظرطلبی در حدیث.

فهرست این کتاب بصورت زیر است:
پیشگفتار
فصل اول: حدیث پژوهی در دوران معاصر؛ انگیزه ها و جریانات
1­1 دلایل افزایش فعالیتها و پژوهشهای حدیثی در دوران معاصر
1­2 رویکردها و محورهای حدیث پژوهی معاصر
1­3 جریانهای حدیث پژوهی در دوران معاصر
خلاصه
فصل دوم: اعتبار شرعی حدیث (1)
2­1 تعریف حدیث و سنّت
2­2 برخی منابع در اعتبار شرعی حدیث
2­3 مسائل مهم در اعتبار شرعی حدیث
2­4 ادلة قرآنی بر حجیت روایات پیامبر (ص)
خلاصه
فصل سوم: اعتبار شرعی حدیث (2)
3­1 جایگاه روایات امامان شیعه
3­2 رابطۀ روایات امامان شیعه با سنت پیامبر
3­3 جایگاه آراء و عملکرد صحابه
خلاصه
فصل چهارم: کتابت و تدوین اولیه
4­1 دیدگاه خاورشناسان دربارة کتابت و تدوین حدیث
4­2 دیدگاه دانشمندان مسلمان دربارۀ روایات اذن و نهی از کتابت
خلاصه
فصل پنجم نقد حدیث و معیارهای آن (1)
5­1 نظر گلدتسیهر دربارۀ تقدم ارزیابی اسناد بر نقد متن
5­2 نقد نظریۀ گلدتسیهر از دیدگاه منتقدان مسلمان
5­3 نقد و ارزیابی نظریات مذکور دربارۀ نقد متن حدیث
خلاصه
فصل ششم: نقد حدیث و معیارهای آن (2)
6­1 نقد حدیث در دورۀ صحابه و تابعان
6­2 دوران شکل گیری علم درایة الحدیث
6­3 کتابهای ناظر به نقد و ارزیابی متن حدیث
6­4 اصطلاحات ناظر به متن حدیث در دانش درایة الحدیث
6­5 نقد حدیث در دوران معاصر
6­6 مهم ترین معیارهای نقد متن از دیدگاه اندیشوران مسلمان
خلاصه
فصل هفتم: نقد حدیث و معیارهای آن (3)
7­1 تعریف سند و إسناد حدیث
7­2 مبدأ زمانی شکل گیری إسناد
خلاصه
فصل هشتم: وضع و جعل حدیث
8­1 مبدأ زمانی جعل حدیث و نخستین انگیزه های جعل
خلاصه
فصل نهم: اعتبار نسخه های کتب حدیثی
9­1 گزارش سخنان حاکم عُبَیسان مَطیری دربارۀ آراء خاورشناسان و نقد آن
9­2 راه دستیابی به نسخه های کهن حدیثی
9­3 چگونگی پیدایش کتابهای حدیثی
9­4 گذری بر پیدایش برخی کتابهای حدیثی شیعه
9­5 از بین رفتن برخی کتب حدیثی
9­6 ارتباط «نقل به الفاظ» و «الفاظ تحمّل» با کتابت حدیث
خلاصه
فصل دهم: تاریخ گذاری روایات (1)
10­1 تاریخ گذاری برمبنای مجادلات دینی و اختلافات سیاسی (ایگناتس گلدتسیهر)
10­2 تاریخ گذاری براساس سیر تطوّر فقهی روایات (یوزف شاخت)
خلاصه
فصل یازدهم: تاریخ گذاری روایات (2)
11­1 تاریخ گذاری برمبنای تغییرات متن: رهیافت آلبرشت نُت
11­2 تاریخ گذاری موسوم به اسناد­ متن (Isnad-Cum-Matn)
خلاصه
فصل دوازدهم: نقل به معنا
12­1 نقل به معنا در کتابهای قدیم
12­2 نقل به معنا در پژوهشهای معاصر
12­3 انکار وقوع نقل به معنا در اقوال صحابه و تابعان
12­4 پیامدهای نقل به معنا از نظر دانشمندان اهل سنت
12­5 نقل به معنا در روایات شیعه
خلاصه
فصل سیزدهم: رابطۀ قرآن و حدیث
13­1 دیدگاههای مختلف در زمینۀ رابطۀ قرآن و حدیث
13­2 منابعی چند در زمینۀ رابطۀ قرآن و حدیث
خلاصه
فصل چهاردهم: تجدیدنظرطلبی در حدیث (1): جریانهای روشنفکری
14­1 جریان افراطیون در مصر و شبه قارۀ هند
14­2 دیگر اعضای جریان افراطیون و مهم ترین اشکال وارد بر دیدگاه آنان
14­3 تجدیدنظرطلبی در بین اعتدالیون
خلاصه
فصل پانزدهم: تجدیدنظرطلبی در حدیث (2): جریان مدافعان سنت موجود
15­1 مهم ترین اندیشه های جریان مدافعان سنت موجود
15­2 آشنایی با برخی مدافعان سنت موجود و آثارشان
15­3 ارزیابی آثار جریان مدافعان سنت موجود
خلاصه
فصل شانزدهم: رویکردهای علمی حدیث پژوهی شیعه در دوران معاصر
16­1 مطالعات بنیادی در حوزۀ اعتبار حدیث شیعه و حجیت حدیث و سنّت
16­2 تاریخ حدیث
16­3 وضع، جعل و علل الحدیث
16­4 فقه الحدیث و نقدالحدیث
16­5 تصحیح و تحقیق کتابهای حدیثی
16­6 عرضۀ مناسب و نوین حدیث مطابق با نیازهای امروز
16­7 مطالعات بین رشته ای دربارۀ حدیث و دیگر علوم اسلامی
16­8 مباحث رجالی و مصطلح الحدیث
خلاصه
منابع
نمایه آیات
نمایه روایات
نمایه اعلام
نمایه اصطلاحات